Wat is er moeilijk aan het gebruik van valbescherming? Waarom zou je je daarin trainen? De VVGW werkgroep Werken met Valbeveiliging van Vereniging Veilig & Gezond Werken vindt het een uitgemaakte zaak. Behalve dat het een verplichting is voor een werkgever is er nog wel een veel belangrijkere reden: omdat er in Nederland nog steeds teveel ongelukken gebeuren die gerelateerd zijn aan werken op hoogte. Dit komt door het niet toepassen van valbescherming en het niet op de juiste manier gebruiken van de juiste valbescherming.

Waar richt een goede training zich op?
Het is belangrijk dat degenen die op hoogte werken of in besloten ruimten zich bewust worden van de risico’s die er zijn. Te vaak zien we mensen zonder valbescherming werken. De gedachte is dat het onhandig is en in de weg zit, of dat het wel meevalt met het risico. Tijdens een training wordt dan ook gestreefd naar het verkrijgen van meer bewustwording. Als een gebruiker o.a. weet hoe vaak en ook waaróm het misgaat, diegene bewust de keuze maakt om valbescherming te gebruiken.

De training richt zich ook op het ontwikkelen van kennis en deskundigheid. Kennis van de wetgeving is van belang. Wat zijn de relevante normen, waar staat beschreven hoe er waarmee gewerkt moet worden? Wat zijn de rechten en plichten? Welke beheersmaatregelen zijn er te treffen en waar moeten de beheersmaatregelen aan voldoen? Verder is de toepassing in de praktijk van belang: wat zijn de juiste PBM en hoe worden die juist gebruikt?

Bewustwording
Hoe vaak gaat het mis? In 2023 waren er 72 dodelijke arbeidsongevallen. Hiervan waren er 11 direct gerelateerd aan werken op hoogte (Bron Arbeidsinspectie 1). In de monitor arbeidsongevallen werd voor 2022 aangegeven dat er 40 dodelijke arbeidsongevallen zijn geweest. Hierbij was “vallen van hoogte” het meest dominante ongevalstype (Bron: Arbeidsinspectie 2) .

Waarom gaat het mis? Niet altijd wordt gebruik gemaakt van valbeveiliging. In het geval er wel wordt gewerkt met persoonlijke valbeveiligingsmiddelen is er nog vaak sprake van onjuist gebruik, te weten:
• verkeerd aantrekken van een harnas;
• gebruik van verkeerde middelen (bijvoorbeeld een vallijn met een te laag gebruikersgewicht);
• verkeerd gebruik van de juiste middelen;
• het aan elkaar koppelen van twee verbindingsmiddelen (bijvoorbeeld 2 vallijnen);
• gebruikers herkennen en/of gebruiken niet het juiste ankerpunt;
• de gebruikte lijnen zijn te lang;
• bij het aanhaken in hoogwerkers wordt vaak een onjuiste combinatie van artikelen gebruikt;
• pendule-effect (Dit ontstaat als de gebruiker zich bij een val niet recht onder of op zo kort mogelijke afstand tot het ankerpunt bevindt, maar een stuk ernaast).

Wetgeving
Wat zegt de wet- en regelgeving? We bespreken een aantal richtlijnen die niet specifiek over valbeveiliging gaan. Als eerste de Europese PBM gebruikersrichtlijn 85-656. Dit is een vrij onbekende richtlijn die wel geldt. Deze richtlijn is daarbij tevens meegenomen in het Arbobesluit (voornamelijk artikel 8.3). Van de Europese PBM gebruikersrichtlijn geeft artikel 4 lid 8 het volgende weer:

“De werkgever zorgt voor een opleiding en organiseert, in voorkomend geval, een trainingscursus voor het gebruik van de persoonlijke beschermingsmiddelen.”

In artikel 3 van de Arbowet wordt gesproken over het Arbobeleid. Binnen het Arbobeleid is opgenomen dat de werkgever dient te zorgen voor de veiligheid en gezondheid van de medewerkers waarbij gevaren en risico’s worden voorkomen of beperkt. Bij de te nemen maatregelen dient de arbeidshygiënische strategie (Bronaanpak -> Collectieve maatregelen -> Persoonlijke maatregelen -> persoonlijke beschermingsmiddelen) te worden toegepast. Er dient voor gezorgd te worden dat de juiste beschermingsmiddelen worden verstrekt. En in aanvulling dienen er doeltreffende maatregelen te worden genomen op het gebied van eerste hulp.

Een ander belangrijk artikel van de Arbowet is artikel 5. Deze gaat over de RI&E, de inventarisatie en evaluatie van de risico’s waaraan de werknemers worden blootgesteld tijdens hun werkzaamheden. De werkgever moet ervoor zorgen dat de RI&E wordt uitgevoerd, dat er een plan van aanpak wordt opgesteld en dat iedere werknemer hier kennis van kan nemen.

In de Arbowet wordt ook gesproken over het trainen van medewerkers. Artikel 8 (Voorlichting en onderricht) geeft aan dat de werkgever werknemers doeltreffend moet inlichten over werkzaamheden en de bijbehorende risico’s. Bij het aanbieden van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) zorgt de werkgever ervoor dat werknemers weten waarvoor PBM te gebruiken en ook over het juiste gebruik. De werkgever houdt toezicht op het juiste gebruik. Voor PBM valbeveiliging geldt dat het categorie 3 PBM zijn, de hoogste risico categorie, dus het extra belangrijk is. Besef dat verkeerd gebruik vaak leidt tot blijvend letsel of erger!

Verder is het een algemene regel om de gebruiksaanwijzing van PBM valbeveiliging te volgen. Deze gebruiksaanwijzingen melden nadrukkelijk dat de gebruiker verplicht is een (op maat gemaakte) training te volgen. Veel werknemers denken dat de werkgever de PBM trainingen verzorgt om zichzelf ‘in te dekken’. Het is echter een verplichting van de werkgever. Het komt de veiligheid en de gezondheid van de werknemers ten goede.

Alleen een VCA persoonscertificaat volstaat niet, omdat het gebaseerd is op theorie en niet de praktijk. De informatie over valbeveiliging is beperkt en niet in alle gevallen juist.

Praktijk
Om het iets meer inzichtelijk te maken, worden hieronder enkele praktijkvoorbeelden gegeven van situaties, waar het mis gaat op het vlak van valbeveiliging.

 

 

 

 

Bron: https://www.dakenraad.nl/onveilig-werken-op-hoogte

 

 

 

Bron: Getty Images

 

 

 

Bron: Bekend bij VVGW

 

Bron: Arbocatalogus Bouw & Infra

 

 

 

Bron: Bekend bij VVGW

 

 

Bron: Bekend bij VVGW

 

Een goede training is van groot belang: waar moet je op letten?
We beschreven de algemene onderdelen van een training. Een training wordt afgesloten met een toets waarbij de theorie en/of de praktijk wordt getoetst.
Bij het behalen van de toets kan men ervan uitgaan dat iemand bewust is geworden over gevaarlijke situaties, wat de risico’s zijn en externe factoren om rekening mee te houden. Daarbij beseft men dat er iets geregeld moet zijn voor het geval iemand alsnog valt. Verder is basiskennis ontwikkeld van wet- en regelgeving omtrent werken op hoogte en diepte. Ook heeft men kennis opgedaan over ankerpunten, harnassen, verbindingsmiddelen; over in ieder geval de meest gangbare valbeveiligingsmiddelen en hier praktijkervaring mee opgedaan.

Doorgaans gaan trainingen over het werken op horizontaal of verticaal vlak. Bij het werken op horizontaal vlak gaat het over platte daken, bordessen. Van werken in het verticale vlak spreekt men als er wordt geklommen in telecom masten en windmolens. Ook zijn er trainingen over redden van hoogte. Dit zijn vooral praktijkgerichte trainingen waar men oefent wat te doen als iemand alsnog valt. Vaak heeft men het alleen over ‘werken op hoogte’ terwijl daarnaast werken het in besloten ruimten zeker training vraagt. Bij dergelijke trainingen -voor besloten ruimten- leert men hoe veilig in én uit een dergelijke besloten ruimte te komen. Ze zijn praktijkgericht en gaan over gebruik van de juiste middelen. Het speciale van deze trainingen is ook dat deze uit te breiden zijn met een training gasmeten en gebruik van onafhankelijke ademlucht.

Tot slot zijn er ook trainingen ‘Rope Access’. Deze trainingen zijn specifiek gericht op het werken en redden aan lijnen. In dit verband wordt vaak IRATA genoemd. IRATA staat voor Industrial Rope Access Trade Association. Het is een Britse non-profit organisatie die de belangen behartigt van Rope Access bedrijven wereldwijd. Voor alle trainingen geldt dat de duur, prijs en geldigheid variëren per aanbieder.

Trainingen kunnen worden verzorgd op de trainingscentra van de specialisten en/of externe locaties, bijv. op de bedrijfslocatie van klant. Hierbij kunnen op maat trainingen worden verzorgd en ook combinaties van genoemde trainingen. Een training van 4 uur het absolute minimum qua tijdsduur. Er zijn ook trainingen van meerdere dagen. De lengte van een training is in de eerste instantie afhankelijk van wat de werkgever boekt en dat hangt weer af van de uit te voeren werkzaamheden, te gebruiken middelen en het kennisniveau van de deelnemers.
We krijgen wel eens de vraag of een toolbox niet voldoende is. Ons antwoord is: Nee. Een toolbox wordt niet gezien als afdoende wanneer men met categorie 3 PBM gaat werken op hoogte of in besloten ruimten. Daarvoor is het risico op zeer ernstig letsel te groot.

Samenvattend
Als VVGW werkgroep Werken met Valbeveiliging pleiten we voor het veilig werken op hoogte en in besloten ruimtes. Trainingen zijn daarbij onontbeerlijk voor bewustwording van risico’s en juist gebruik van de juiste PBM, zeker als het klasse 3 PBM betreft zoals middelen voor valbescherming.
Wil je meer weten over werken met valbeveiliging, ga dan naar onze website. Lees vooral ook onze andere artikelen, kijk onze webinars terug en als je vragen hebt, stel ze vooral! Als je mailt naar [email protected] met je vraag, dan komt het bij ons als werkgroep terecht.

Vereniging Veilig & Gezond Werken
Vereniging Veilig & Gezond Werken (VVGW) is de brancheorganisatie van fabrikanten en distributeurs van Persoonlijke Beschermingsmiddelen (PBM) en beroepskleding. Wij stimuleren het juiste gebruik van PBM om werken zo veilig en gezond mogelijk te maken. Al onze leden geven actuele veiligheidsadviezen over het juiste gebruik van pbm om de veiligheid van medewerkers te verzekeren.