Als onderdeel van het Kennisprogramma Adembescherming organiseerde de werkgroep Adembescherming van VVGW op 25 september 2025 de Praktijkdag Adembescherming. We kijken terug op een geslaagde dag die geheel in het teken stond van kennisuitwisseling over (ontwikkelingen op het gebied van) adembescherming. We delen waardevolle inzichten.

Nieuwe richtlijn NVvA

Aanleiding voor het Kennisprogramma Adembescherming is de nieuwe richtlijn ademhalingsbescherming van de NVvA die afgelopen jaar verscheen – een toonaangevend document dat inmiddels breed wordt gezien als dé standaard op het gebied van wetenschap en techniek. Op de Praktijkdag Adembescherming is de nieuwe richtlijn vanuit diverse invalshoeken belicht, zijn de nieuwste ontwikkelingen en concrete casussen gedeeld én was er uiteraard volop ruimte om te netwerken en van gedachten te wisselen met vakgenoten.

 

Snuitjes

 

 

 

 

Dagvoorzitter Theo de Vliegh heette iedereen in de zaal van harte welkom en sprak zijn lof uit over de enorm grote opkomst van ruim 150 professionals die werken met adembeschermingsmiddelen (ABM): fabrikanten en leveranciers, Arbo-deskundigen, brandweerlieden, arbeidshygiënisten en veiligheidskundigen. “Er zijn veel ontwikkelingen, maar we hebben ook nog heel veel te doen,” aldus Theo. Speciaal voor de gelegenheid had hij een 3M 8500 grofstoffilter masker meegebracht uit 1986. “Een snuitje noemden wij dat. Vroeger werd deze heel vaak gebruikt. Inmiddels is de ABM-markt enorm ontwikkeld en zijn deze bijna nergens meer te krijgen. Dit illustreert de ontwikkeling, en we blijven in beweging.”

 

Geert Wieling, voorzitter werkgroep NVvA richtlijn

 

 

 

 

Als eerste spreker nam Geert Wieling, voorzitter van de werkgroep NVvA-richtlijn, ons mee in de ontwikkelingen rondom de NVvA-richtlijn ademhalingsbescherming en wat erin staat. Met de werkgroep, bestaande uit een breed pallet aan experts (mensen uit de industrie, leveranciers, arbeidshygiënisten en overige deskundigen) is in 2024 de richtlijn uit 2011 herzien.

Voorheen was er heel veel nuttige informatie, die op verschillende plekken te vinden was. In de NVvA-richtlijn is deze overzichtelijk bij elkaar gebracht. Sinds kort is er ook een Engelse vertaling voor organisaties met veel Engelssprekende medewerkers. De richtlijn is gratis beschikbaar via de website van de NVvA, bedoeld als praktisch hulpmiddel en deze dient tevens als naslagwerk.

In de richtlijn vind je het volgende overzichtelijk bij elkaar:

• Overzicht typen ABM met toelichting
• Overzicht van filtertypen
• Werkingsprincipes
• Classificaties P1, P2, P3, A ,B, E, K, enz.

Geert benadrukt dat het belangrijk is om de arbeidshygiënische strategie toe te passen (zie onderstaande figuur). Als laatste komen pas PBM in beeld en dan uiteraard de juiste PBM voor juiste situatie en toepassing. “Wij vinden dat je in je bedrijf een ABM-programma móet hebben, zodat duidelijk is wat je doet in relatie tot adembescherming en wat de procedures zijn. Daarbij is de inhoud van het programma belangrijk, maar ook de juiste instructies en niet te vergeten: afspraken over hoe je de ABM netjes opslaat. Alles valt en staat met toezicht op het gebruik in de praktijk. Ook is het belangrijk om afspraken te maken over dagelijkse reiniging en onderhoud.”

Geert nam de zaal wat meer mee de diepte in over de selectie van het juiste ABM. In de NVvA-richtlijn is daarvoor als bijlage een hulpmiddel opgenomen, gebaseerd op NVN-ISO/TC 16791-1: 2016. De keuze is afhankelijk van het gevaar, type blootstelling, de effectiviteit en de geschiktheid voor de taak (zwaarte, duur, bewegingsvrijheid) en de gebruiker zelf (conditie, vorm van het gelaat, gezichtsbeharing).

Tot slot gaf Geert enkele adviezen mee die in de richtlijn zijn opgenomen over de gebruiksduur van gasfilters – uiteraard binnen de uiterste gebruiksdatum:

• Beoordeel de mate van blootstelling.
• Gebruik alleen bij blootstelling > 500 ppm. (Dit lijkt me niet goed, eerder niet boven een bepaalde concentratie, maar dat is afhankelijke van de stof waaraan wordt blootgesteld)
• Stel maximale gebruiksduur vast op basis van info van de leverancier, software en experimentele testen.
• Herhaald gebruik: hoe vaak mag je een masker hergebruiken? Alleen als doorbraaktijd, gebruiksduur, eigenschappen van de stof dit mogelijk maken, wordt geadviseerd het masker maximaal 1 week te gebruiken. Daarbij is het belangrijk het filter af te sluiten van de omgevingslucht, als het masker niet in gebruik is.
• Gebruik bij voorkeur de Britse (UK APF)-beschermingsfactoren.

> Download hier de presentatie van Geert Wieling

Rimke Kerkhoff en Marleen van Ooijen, de Arbeidsinspectie

 

 

 

 

 

Rimke Kerkhoff (mede-auteur NVvA-richtlijn) en Marleen van Ooijen (Nederlandse Arbeidsinspectie) geven een duopresentatie over wat de Arbeidsinspectie doet in relatie tot ABM.
Marleen lichtte toe dat PBM onderdeel zijn van de arbeidshygiënische strategie en dat de Arbowet voorschrijft te voldoen aan de PBM-verordening (EU 2016/425). Belangrijk is dat maskers vooraf worden getest via een face fit-test en dat de keuze voor ABM gebaseerd is op de RI&E. Werkgevers moeten zorgen voor beschikbaarheid, onderhoud en vervanging. De Arbeidsinspectie werkt met een mix van interventies: inspecties, onderzoek, communicatie en samenwerking. Bij overtredingen kan zij waarschuwingen, boetes of dwangsommen opleggen, of proces-verbaal opmaken.

Rimke legt uit hoe dat in de praktijk werkt: Inspecteurs gaan meestal de werkplek op voor een algemene inspectie. Een aanwijzing voor ABM is vaak ‘bijvangst’, dus geen specifiek onderdeel waarop wordt geïnspecteerd. Wel is er ‘project lasrook’: in dat geval hebben inspecteurs een handleiding bij zich waarin staat waar ze specifiek op moeten letten bij het inspecteren van werkzaamheden in lasrook.

Een interessant voorbeeld: stoppelgroei onder een masker is een overtreding (art. 8.1 lid 4). Ook verkeerd gebruik of onderhoud van ABM kan beboet worden. Tot slot benadrukten zij het belang van duidelijke afspraken over draagduur, correcte opslag en onderhoud (art. 8.3 lid 3), omdat hier in de praktijk vaak fouten worden gemaakt.

> Meer info vind je op NLArbeidsinspectie.nl.
> Download hier de presentatie van de Arbeidsinspectie 

 

Martin van Teijlingen, SIR

 

 

 

 

 

Na ruim 30 jaar bij de politie werkt Martin van Teijlingen inmiddels 15 jaar in de industriële reiniging. Binnen de SIR richt hij zich op adembescherming en stelde hij de SIR-Richtlijn Adembescherming op. Zijn boodschap aan het publiek is confronterend: “We gaan het niet meer gebruiken.”

Hij verwijst naar een dodelijk ongeval bij Zeeland Refinery (2023), waar een medewerker met correcte adembescherming omkwam door een explosie in een inertgasomgeving. De Onderzoeksraad concludeerde dat werken in inert gas inherent onveilig is — bronrisico’s zijn niet op te lossen met maskers of procedures. De les: vermijd bij werkzaamheden in inert gas, de betreffende ruimte binnen te gaan. We focussen soms teveel op het juiste gebruik van de juiste maskers en soms te weinig op het voorkomen van het gebruik ervan.

Daarnaast benadrukt Martin van Teijlingen het belang van kennis en opleiding. De SIR pakte de wildgroei aan opleidingen aan en droeg bij aan de oprichting van SSVV en het VCA-systeem, waarin ook een certificaat voor adembescherming werd opgenomen — maar dat is in 30 jaar nauwelijks vernieuwd. SIR kiest daarom voor eigen, op maat gemaakte opleidingen en face-fit tests.

Oproep
Voor de komende jaren wil Martin van Teijlingen, samen met de Onderzoeksraad en het ministerie, toewerken naar een arbeidshygiënische strategie waarin face-fit testing een centrale rol speelt. Hij sluit af met een oproep om samen te werken aan het verplicht opnemen van adembeschermingstraining in VCA.

Reactie voorzitter VVGW
Theo de Vliegh onderstreept het belang van samenwerking op dit gebied: “Er zitten veel brancheorganisaties in de zaal, allemaal hebben wij onze verantwoordelijkheid. Veiligheid is té belangrijk om te vertalen naar omzet en dergelijke. Risico’s aanpakken bij de bron is voor iedereen essentieel om veilig te kunnen werken.”

> Download hier de presentatie van Martin van Teijlingen

Maurice van Kemmeren, NIPV

 

 

 

 

 Maurice van Kemmeren opent met: “Werken is gezond”, want “werkenden hebben over het algemeen een betere gezondheid dan niet-werkenden.” Al geldt dat niet altijd — jaarlijks raken 13.000 mensen arbeidsongeschikt en overlijden 11 (ex-)werknemers door ongezond werk, vaak aan de ademhalingswegen. Goede adembescherming is dus cruciaal.

Als vertegenwoordiger van de Brandweer in de NEN licht Maurice van Kemmeren toe hoe normontwikkeling werkt: veel partijen zijn betrokken, normen worden Europees en mondiaal afgestemd, en bepalen de minimale producteisen voor veiligheid. Toch zijn normen niet altijd eenduidig of volledig toepasbaar.

Er zijn heel veel normen en standaarden die in (door)ontwikkeling zijn. Maurice van Kemmeren geeft inzicht in wat er speelt met de verschillende normen. In vogelvlucht:

• Ademluchtkwaliteit EN12021
  • de grenswaarde voor koolmonoxide wordt mogelijk verlaagd van 5 ppm naar 3ppm.
• Revisie EN 149 FFP-Mondmaskers:
  • Discussie over head- en earloops, vorm van het gelaat (Face Fittesten) en maatvoering.
• EN 14387 Gas filters en gecombineerde filters
  • Het probleem met de EN 14387 is dat er voor het testen van de filters concentraties aan testgassen worden gebruikt die boven de voor deze gassen vastgesteld grenswaarde ligt.
• EN 12941 (loose fitting) en EN 12942 (masks)
  • Het tot dusver gebruikte testgas (SF6) moet worden vervangen door een ander testgas (Cripton). Hiertoe worden momenteel validatietesten uitgevoerd.
• EN 136 (Maskers)
  • Net opgestart en met aandacht voor variaties in maatvoering, normen voor de kleppen en inwaartse lekkage van het masker.
• EN137 SCBA
  • Deze norm is belangrijk voor de brandweer: flame en gulfment worden uitgebreid naar het gehele toestel. Er moet een opening komen voor interoperabiliteit, zodat filters uitgewisseld kunnen worden. Dit is van belang bijvoorbeeld bij grote bosbranden vanwege mogelijk tekort aan ademcilinders.
• EN250 duikapparatuur
  • Is een niche markt, maar ook deze kleine club is afhankelijk van goede ABM. Zweden, Duitsland en Nederland werken tezamen aan een initiatiefvoorstel.

Belangrijk is ook dat er wordt gestreefd naar gelijkwaardige veiligheid(snormen PBM), zodat de normen en materialen ook geschikt zijn voor vrouwen, andere culturen, kinderen en jeugd in opleiding, bijvoorbeeld tot lasser.

Oproep
Ook Maurice van Kemmeren doet een oproep voor kennisdeling vanuit de branche: er is meer hulp en kennis nodig.

> De presentatie van Maurice van Kemmeren wordt alleen verzonden naar deelnemers van de Praktijkdag

 

Jan Kegelaer, RPS Analyse

 

 

 

 

 

Jan Kegelaer realiseerde zich dat zijn analyses niet alleen over cijfers gingen, maar over mensen die ziek werden door hun werk. Zo ontstond “Opgelucht”, een initiatief om bewustwording over beroepsziekten te vergroten.

In een korte film vertelt een medewerker van Delicia (hagelslagfabriek) hoe hij longfibrose opliep door blootstelling aan talkpoeder. De fabriek reageerde snel met een crisisteam, betrok medewerkers actief en vond een oplossing: het poeder werd vervangen door een papje. Meer verhalen staan op www.opgelucht.nl.

Jan Kegelaer bespreekt ook het ‘stofvrij werken’-label van TNO: hiermee is direct zichtbaar hoe lang gereedschap veilig gebruikt kan worden zonder extra adembescherming — werkgevers hoeven dan geen aanvullende risicoanalyse te doen.

Ruim 1 op de 7 werknemers met gevaarlijke stoffen krijgt een longaandoening; 21% van alle beroepsziekten betreft de ademhaling — terwijl dat vaak te voorkomen is. Zijn boodschap: wees je bewust van de impact, begin klein, en blijf verbeteren. Elke deelnemer kreeg een Opgelucht-speldje om het gesprek over gezonde arbeid te stimuleren.

> Download hier de presentatie van Jan Kegelaer

Hans van Moolenbroek, Dräger

 

 

 

 

 

 

 

Weet je hoe een ABEK-filter werkt? Er zijn deeltjes-, gas- en combinatiefilters, met verschillende aansluitingen (Rd40, Bayonet, PAPR). Elk type heeft zijn eigen normen en toepassingen — je kunt dus niet zomaar zeggen: “Doe maar een ABEK-filtertje.”

Gasfilters werken met actiefkool, gemaakt uit koolstofrijke materialen zoals kokosnoot of bamboe. Door pyrolyse en oxidatie ontstaan poriën die gassen opnemen via fysisorptie (condensatie in de kool). Na verloop van tijd raken deze poriën verzadigd; daarom worden filters vaak gecombineerd met een P-filter. Het filterformaat hangt af van de hoeveelheid kool. Omdat gasabsorptie omkeerbaar is, mag een gasfilter maar één keer worden gebruikt.

Daarnaast is er chemisorptie (bij B-, E-, K-filters): gassen reageren met een impregnatie tot stabiele, niet-vluchtige stoffen — onomkeerbaar, maar met minder poriën als nadeel. Een zorgvuldige keuze is dus cruciaal, zeker gezien mogelijke grondstoffenschaarste voor impregnatiematerialen.

> Download hier de presentatie van Hans van Moolenbroek 

 

Jody Schinkel, TNO

 

 

 

 

Jody Schinkel vertelt over de waarde van SWPF-studies bij het bepalen van de beschermingsfactor (PF). De aanleiding is de vraag in welke mate ABM beschermen, die worden gebruikt in de asbestsanering. In 2016 is in opdracht van SZW en Ascert door TNO en ProQares een onderzoek gedaan met als vraagstelling:

1. Wat is de SWPF van de meest voorkomende typen ABM (combinatie van masker en filter blower) die in Nederland in de asbestbranche worden gebruikt?
2. Welke ABM systemen voldoen aan een SWPF van tenminste 2000?
3. Zijn er verschillen in SWPF tussen ABM systemen met afhankelijke lucht en ABM systemen met onafhankelijke lucht?
4. Zijn ABM sustemen met onafhankelijke lucht effectiever dan ABM systemen met afhankelijke lucht?

De metingen zijn verricht onder 10 verschillende inspanningssituaties, het zogenaamde bewegingsprotocol. Er zijn 8 soorten maskers getest door 10 personen, 5x afhankelijke lucht en 3x onafhankelijke lucht.

Resultaten:|
Er waren duidelijke verschillen in SWPF te zien per systeem: gemiddeld tussen de 2.500 en 120.000, 5^de percentiel tussen 1.600 en 70.000. Met onafhankelijke ademluchtsysteem was er een hogere SWPF (als je keek naar het gemiddelde). Uitgaande van het 5^de percentiel zijn de verschillen wat minder duidelijk.

Alle geteste systemen voldoen aan de SWPF van 2000 die volgens afspraak moet worden gehaald. Als je kijkt naar het gemiddelde. Kijkend naar het 5^de percentiel voldoen 6 van de 8 geteste systemen.

Voor meer informatie zie het TNO rapport dat over dit onderzoek gaat.

Wat kun je nu met de resultaten? Jody Schinkel vertelt dat er veel discussie over is en dat het onderzoek in de praktijk niet wordt gebruikt. Wat zou je kunnen doen? Ga uit van de meest stringente waarde, kies een passend masker, onderhoudt het goed en gebruik het goed. Daar heb je al het nodige mee gewonnen. Het is echter helaas zo dat 100% filtering niet gehaald wordt. En dat levert de nodige zorgen op voor de asbestsaneerders.

> Download hier de presentatie van Jody Schinkel

Afsluiting door de dagvoorzitter, Theo de Vliegh, VVGW

Het is slikken dat werken in de asbestssector alsnog gevaarlijk is. Theo de Vliegh hoopt dat de resultaten van het onderzoek kunnen worden opgepakt. Theo de Vliegh is al 40 jaar ondernemer maar is niet anders gewend dan om ALTIJD te handelen op zaken. Als er iets gebeurd dat niet goed is, moet je schakelen om dat veranderen. Alles bij elkaar is er duidelijk werk aan de winkel. Theo de Vliegh roept op om dat vooral ook gezamenlijk te doen: het aanwezige publiek heeft daar de nodige ambitie in laten blijken.

Samenwerking vanuit werkgroep Adembescherming
De VVGW WG Adembescherming wil dan ook samen met de NVvA en andere partijen verder de handen ineen slaan om gezamenlijk stappen te maken op het gebied van ABM.

Juiste pbm voor juiste gebruik
Er is dan wel veel gesproken over het aanpakken bij de bron en PBM als tijdelijke maatregel zien, voorlopig blijft het nog wel op de agenda en dan kun je maar beter de beste ABM op de juiste manier gebruiken.

We kijken terug op een leerzame dag over een heel belangrijk onderwerp.

> De VVGW-werkgroep deelt kennis op hun eigen pagina op de website van VVGW